ความแตกต่างระหว่างกฎหมายแรงงานประเทศไทยและประเทศญี่ปุ่น 4

ความแตกต่างและข้อควรรู้เกี่ยวกับวันลาพักร้อน (Annual Leave) ระหว่างประเทศไทยและประเทศญี่ปุ่น

ถึงแม้ว่ากฎหมายแรงงานประเทศไทยและกฎหมายแรงงานประเทศญี่ปุ่นจะมีหลายจุดที่คล้ายคลึงกันอย่างเช่น ข้อกำหนดเรื่องเวลาการทำงาน เป็นต้น แต่ในด้านการใช้งานจริงนั้นค่อนข้างแตกต่างกันอยู่พอสมควรเลย บทความในวันนี้จะมาไล่เรียงกันในเรื่องของวันลาพักร้อนกันครับ

ลูกจ้างทุกคนในประเทศญี่ปุ่นมีสิทธิได้รับวันลาพักร้อนตามกฎหมาย

โดยทั่วไป ในประเทศญี่ปุ่นหากทำงานครบ 6 เดือน และมีวันทำงาน  80% ของจำนวนวันทำงานที่กำหนดก็จะได้สิทธิวันลาพักร้อน เบื้องต้นหลังจากทำงานครบ 6 เดือนจะได้รับสิทธิวันลา 10 วัน ครบ 1 ปีครึ่งจะได้รับสิทธิวันลา 11 วัน ครบ 2 ปีครึ่งจะได้รับสิทธิวันลา 12 วัน เพิ่มขึ้นในลักษณะนี้ไปเรื่อย ๆ จนเมื่อครบ 6 ปีครึ่งก็จะได้รับวันลาอยู่ที่ 20 วัน

อายุงาน (ปี)	0.5	1.5	2.5	3.5	4.5	5.5	6.5
สิทธิวันลาที่ได้รับ	10 วัน	11 วัน	12 วัน	14 วัน	16 วัน	18 วัน	20 วัน

สิทธิวันลาพักร้อนสำหรับพนักงานพาร์ทไทม์หรือลูกจ้างชั่วคราว

ตามที่ได้กล่าวไปในย่อหน้าที่แล้วว่า ลูกจ้างทุกคนในประเทศญี่ปุ่นมีสิทธิได้รับวันลาตามกฎหมาย หากมีวันทำงาน 80% ของวันทำงานที่กำหนด

ถ้าทำงานก็ต้องได้รับสิทธิวันลาพักร้อน กลุ่มลูกจ้างชั่วคราวก็เช่นเดียวกัน แต่ทั้งนี้เงื่อนไขและจำนวนวันที่ได้รับก็จะแตกต่างกับของกลุ่มพนักงานประจำ

การให้สิทธิวันลาตามสัดส่วน จะมอบสิทธิวันลาให้แก่ลูกจ้างที่ทำงานไม่เกิน 4 วันต่อสัปดาห์ และมีเวลาทำงานน้อยกว่า 30 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ แต่ก็มักจะมีการเข้าใจผิดเกี่ยวกับการให้สิทธิ์วันลาแก่ลูกจ้างชั่วคราวที่มีเวลาทำงานมากกว่า 30 ชั่วโมงต่อสัปดาห์

ตัวอย่างเช่น กรณีที่ทำงาน 8 ชั่วโมงต่อวัน  4 วันต่อสัปดาห์ เมื่อทำงานครบ 6 เดือนจะได้รับสิทธิวันลาพักร้อน 10 วัน

ปัจจัยสำคัญของระบบวันลาพักร้อนในประเทศไทย

สิทธิวันลาพักร้อนของประเทศไทยมีรูปแบบที่แตกต่างจากประเทศญี่ปุ่นคือ จำนวนวันลาไม่ได้เพิ่มขึ้นตามอายุงาน พรบ. คุ้มครองแรงงานประเทศไทยกำหนดให้ลูกจ้างได้รับสิทธิวันลาพักร้อน 6 วันเมื่อทำงานครบ 1 ปี ทั้งนี้นายจ้างสามารถให้สิทธิวันลาก่อนครบ 1 ปีหรือให้สิทธิวันลามากกว่า 6 วันก็ได้เช่นกัน

แต่ข้อที่แตกต่างกับระบบวันลาของประเทศญี่ปุ่นบบเห็นได้ชัดก็คือ พรบ. คุ้มครองแรงงานประเทศไทย กำหนดให้คุ้มครองสิทธิการลาแก่ “ผู้มีสิทธิเป็นผู้ประกันตนในประกันสังคม” และไม่คุ้มครองสิทธิการลาแก่ผู้ที่ไม่ได้เป็นผู้ประกันตน (กลุ่มลูกจ้างชั่วคราว) กล่าวคือกลุ่มลูกจ้างชั่วคราวไม่ได้สิทธิวันลาพักร้อนนั่นเอง 

	จำนวนวันทำงาน ต่อสัปดาห์	จำนวนวันทำงาน ใน 1 ปี	อายุงาน
			0.5	1.5	2.5	3.5	4.5	5.5	6.5
สิทธิวันลา ที่ได้รับ	4 วัน	169~216	7	8	9	10	12	13	14, 15
	3 วัน	121~168	5	6	6	8	9	10	11
	2 วัน	73~120	3	4	4	5	6	6	7
	1 วัน	48~72	1	2	2	2	3	3	3

สิทธิการลาพักร้อนของประเทศไทยขึ้นอยู่กับกฎบริษัทด้วยเช่นกัน

แนวคิดที่ค่อนข้างแตกต่างกับกฎหมายแรงงานประเทศญี่ปุ่น คือ ประเทศไทยสามารถนำสิทธิวันลาคงเหลือแลกเป็นเงินชดเชยได้ โดยในประเทศญี่ปุ่นไม่มีแนวคิดดังกล่าวนี้ จึงเป็นจุดหนึ่งที่ค่อนข้างต่างกับกฎหมายแรงงานประเทศไทยเป็นอย่างมาก นอกจากนี้ กรณีที่มีวันลาคงเหลือ ก็สามารถยกยอดไปสะสมในปีถัดไปได้ด้วยเช่นกัน

ซึ่งในจุดนี้บริษัทต้องตั้งกฎขึ้นมาให้ชัดเจนด้วย

1. ได้รับเงินชดเชยในส่วนของวันลาพักร้อนที่เหลืออยู่
2. ยกยอดวันลาพักร้อนที่เหลืออยู่ไปสะสมในปีถัดไป และกรณีที่ใช้วันลาไม่หมดจะได้รับเงินชดเชยในส่วนของวันที่เหลืออยู่

พนักงานที่ลาออกมีสิทธิได้รับเงินชดเชยในส่วนของวันลาคงเหลือ

จากกรณีที่กล่าวไปก่อนหน้า เป็นการจัดการวันลาคงเหลือของพนักงานที่ยังคงสภาพพนักงานอยู่ แล้วในกรณีของพนักงานที่ลาออกมีการจัดการวันลาคงเหลืออย่างไร ปี พ.ศ. 2551 มีการพิจารณาแก้กฎหมายว่าด้วยการคุ้มครองแรงงาน ดังต่อไปนี้ นายจ้างมีหน้าที่ต้องจ่ายเงินชดเชยในส่วนของวันลาคงเหลือแก่พนักงานที่ลาออก

กรณีพนักงานลาออกหลังได้รับสิทธิลาพักร้อน

ตัวอย่างเช่น กรณีได้อนุมัติสิทธิวันลาพักร้อนวันที่ 1 เมษายน และลาออกวันที่ 30 เมษายน จะได้รับสิทธิลา 6 วัน กรณีดังกล่าวตามกฎหมายแรงงานประเทศญี่ปุ่น ลูกจ้างจะได้รับสิทธิลาตามที่กำหนด คือ 6 วัน ส่วนพรบ. คุ้มครองแรงงานประเทศไทยกำหนดให้ใช้วิธีคำนวณสิทธิการลาจากระยะเวลาการทำงานตามสัดส่วน (Pro rate)

วันลาพักร้อนที่คำนวณจากระยะเวลาการทำงานตามสัดส่วน

สำหรับพนักงานที่ลาออกนายจ้างจะให้สิทธิลาพักร้อนโดยคำนวณจากระยะเวลาการทำงานตามสัดส่วน หรือการคำนวณแบบ Pro rate

ตัวอย่างเช่น พรบ. คุ้มครองแรงงานประเทศไทย ลูกจ้างมีสิทธิวันลาพักร้อนอย่างน้อย 6 วัน และคำนวณสิทธิวันลาจากระยะเวลาการทำงานตามสัดส่วน ยกตัวอย่างให้เข้าใจง่ายก็คือ ใน 1 ปี (12 เดือน) มีสิทธิวันลาพักร้อน 6 วัน เท่ากับว่าทำงานครบ 2 เดือนก็จะได้สิทธิวันลา 1 วัน ดังนั้นจากกรณีที่กล่าวถึงก่อนหน้านี้ ลูกจ้างได้สิทธิลาพักร้อนวันที่ 1 เมษายน และลาออกวันที่ 30 เมษายน ระยะเวลาการทำงานคือ 1 เดือน ลูกจ้างรายนี้จึงจะได้สิทธิลาพักร้อนเป็นจำนวน 0.5 วันนั่นเอง

วิธีการคำนวณ

จำนวนเดือน 12 เดือน ÷ จำนวนสิทธิลาพักร้อน 6 วัน = 0.5 วัน/เดือน

จากกรณีนี้จะเห็นว่ากฎหมายประเทศไทยนั้นค่อนข้างยืดหยุ่น และการตั้งกฎระเบียบของบริษัท ตราบเท่าที่กฎระเบียบที่ตั้งขึ้นมาไม่ขัดต่อข้อกฎหมายก็ไม่เป็นปัญหาอะไร

การที่จะทำให้แนวคิดนี้เป็นจริงได้ จะต้องมีการกำหนดข้อบังคับในการทำงาน และแจ้งให้ลูกจ้างรับทราบโดยทั่วกั

ในประเทศญี่ปุ่นเองก็ต้องทำตามกระบวนการข้างต้นเช่นกัน แต่ในกรณีของประเทศไทยจำเป็นต้องไตร่ตรองถึงเนื้อหาที่จะกำหนดไว้ในข้อบังคับในการทำงานให้ถี่ถ้วนเป็นพิเศษ

แปลจาก: タイ労働法と日本労働法の違い④